Ocalić od zapomnienia – Generał dywizji Rafał Dzierżanowski – patriotyzm we krwi.

Karty z historii

Kolejny niezwykle ciekawy materiał przygotowany przez Leszka Ciepielskiego.

Na ukraińskiej liście katyńskiej widnieją nazwiska 726 żołnierzy Wojska Polskiego zamordowanych przez NKWD, wśród nich 218 oficerów i 10 podoficerów służby stałej, 380 oficerów rezerwy i pospolitego ruszenia oraz 118 oficerów w stanie spoczynku. Na liście pomordowanych jest też 7 generałów a wśród nich artylerzysta – generał dywizji Rafał Dzierżanowski, polski szlachcic herbu GRZYMAŁA syn powstańca styczniowego z 1863r. Zasłużony, dzielny żołnierz, patriota, twórca i organizator artylerii i szkolnictwa II RP.

Generał dywizji Rafał Dzierżanowski
Herb rodu Grzymała

Generał był synem Zygmunta Dzierżanowskiego właściciela majątku Czachar, wsi między Tarnopolem a Kamieńcem Podolskim. Generał hrabia Rafał Dzierżanowski urodził się 26 października 1872r. W 1893 ukończył studia na Wydziale Artylerii Wojskowej Akademii Technicznej w Wiedniu i został oficerem zawodowym artylerii cesarskiej i królewskiej armii Austro-Węgier. Służył w artylerii we Lwowie i 1914 uzyskał awans na stopień kapitana. Walczył na frontach I wojny światowej kończąc ją w stopniu podpułkownika. Po odzyskaniu niepodległości przez Polskę został przyjęty do Wojska Polskiego w stopniu podpułkownika i przydzielony do Generalnego Inspektoratu Artylerii Ministerstwa Spraw Wojskowych. W 1919 został dowódcą I, a następnie II Brygady Artylerii Legionów i jednocześnie inspektorem artylerii Frontu Północno-zachodniego. W końcu tego samego roku objął stanowisko dowódcy XI Brygady Artylerii a w 1920r. został zastępcą Generalnego Inspektora Artylerii. Brał udział  w wojnie polsko-bolszewickiej odznaczając się w walkach o Bobrujsk i Mińsk. W marcu 1920 został szefem Sekcji Artylerii w Departamencie Broni Głównych w Ministerstwie Spraw Wojskowych by w końcu objąć stanowisko szefa Departamentu III Artylerii i Uzbrojenia w tymże ministerstwie. 3 maja 1922 otrzymuje stopień generała brygady.

W 1924 objął dowództwo 28 Dywizji Piechoty w Warszawie i awansowany do stopnia generała dywizji. W latach od 1924-1925 studiował  w Centrum Wyższych Studiów Wojskowych w Warszawie. W 1925r. Prezydent RP mianował go na komendanta Wyższej Szkoły Wojennej w Warszawie.

II RP, odznaka Wyższej Szkoły Wojennej

W czasie przewrotu majowego pełnił obowiązki dowódcy Okręgu Korpusu nr I w Warszawie a następnie został wyznaczony na stanowisko dowódcy Okręgu Korpusu nr III w Grodnie by 1932r. zostać dowódcą Okręgu Korpusu Nr VII w Poznaniu. W końcu 1932r. przeniesiony został w stan spoczynku i osiadł we Lwowie. We wrześniu 1939 został aresztowany przez NKWD i osadzony w  więzieniu w Kijowie gdzie zginął. Pochowany został na Polskim Cmentarzu Wojennym w Kijowie-Bykowni.

Krzyż na Polskim Cmentarzu Wojennym w Kijowie-Bykowni

Los generała nie był znany władzom polskim jeszcze w 1941r. kiedy to brano pod uwagę jego kandydaturę na stanowisko Dowódcy Polskich Sił w ZSRR, zabiegał o to w Moskwie sam gen. Władysław Sikorski. Niestety generał Dzierżanowski już wtedy nie żył co było przez Rosjan skrzętnie ukrywane.

Generał Rafał Dzierżanowski uhonorowany  został za swojego życia licznymi odznaczeniami polskimi i zagranicznymi, w śród nich: Krzyżem Srebrnym Orderu Virtutti Militari,  czterokrotnie Krzyżem Walecznych, Krzyżem Komandorskim i Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski a także francuską Komandorią Orderu Legii Honorowej, jugosłowiańskim Orderem św. Sawy, belgijskim Orderem Leopolda i hiszpańskim Krzyżem Zasług Wojskowych.

Wieczna chwała jego pamięci.